TURYSTYKA LITERACKA

1. Definicja i charakterystyka turystyki literackiej

Turystyka literacka (literary tourism) to „turystyka, której główną motywacją jest docieranie do określonych miejsc związanych w różnorodny sposób z literaturą i na którą może składać się zwiedzanie: byłych i obecnych domów pisarzy i poetów (żyjących i nieżyjących), prawdziwych i wymyślonych miejsc opisywanych w literaturze oraz miejsc nawiązujących do postaci i wydarzeń literackich (Butler 2000, cytat za Buczkowska 2008).

Pierwszą definicję turystyki literackiej w polskiej literaturze naukowej zaproponował P. Zmyślony (2000).

Według niego obejmuje ona „wszystkie czynności towarzyszące krótkotrwałemu przemieszczaniu się osób do miejsc docelowych związanych z dziełami literackimi i ich twórcami, poza miejscem stałego zamieszkania i pracy, oraz pobytowi w tych miejscach”.

Rozwinięcie i uzupełnienie tej definicji znajduje się w pracy K.Buczkowskiej (2008), dla której „literacka turystyka kulturowa to forma turystyki kulturowej, której główną motywacją jest docieranie do określonych miejsc związanych w różnorodny sposób z literaturą (literaturą piękną i literaturą faktu), umożliwiającą szeroki kontakt z kulturą i realizowaną poprzez:

 

-zwiedzanie i poznawanie rzeczywistych miejsc związanych z dziełami literackimi

i ich bohaterami, podążanie śladami tych bohaterów (tak fikcyjnych, jak i

prawdziwych),

-poszukiwanie nieistniejących miejsc, opisywanych na kartach książek, i konfrontowanie mitów literackich z rzeczywistością,

-zwiedzanie domów pisarzy i poetów, muzeów biograficznych, miejsc ich

twórczości oraz czasowych pobytów,

-docieranie do miejsc nawiązujących do osób pisarzy, poetów, postaci i wydarzeń literackich, takich jak: muzea literackie, pomniki, tablice pamiątkowe, nagrobki, epitafia, popiersia, centra literackie,

-wyjazdy w celu udziału w różnorodnych imprezach literackich, takich jak: Dni

Książki, Biennale Książki, wręczenia nagród literackich, targi książki, wystawy

literackie, rajdy literackie, spotkania z pisarzami, poetami oraz pisarzami-podróżnikami,

-zwiedzanie muzeów i pracowni związanych z procesem wytwarzania książek

(muzea papiernictwa, muzea drukarstwa, introligatornie, drukarnie)”.

Trochę inne stanowisko zajmuje A. Mokos von Rohrscheidt (2008)

, który odróżnia klasyczną kulturową podróż literacką (stwarzającą „okazję do refleksji” nad

utworami) od ukierunkowanej na literaturę edukacyjnej wycieczki tematycznej (tu

pierwszoplanowe są cele dydaktyczne). W praktyce jednak oddzielenie jednej formy od

drugiej może być trudne.

Podsumowując ten krótki przegląd definicji można stwierdzić, że:

Turystyka literacka jest ważną częścią turystyki kulturowej, obejmującą

wszelkie podróże turystyczne śladami wielkich twórców literatury i ich dzieł,

które stwarzają okazję do głębszej refleksji i osobistego przeżywania utworów.

Na tak rozumianą turystykę literacką składają się dwie podstawowe formy podróżowania:

 

• turystyka biograficzna, której celem są m.in. muzea biograficzne twórców literatury, miejsca związane z ich pobytem i pracą, poświęcone pisarzom pomniki i tablice pamiątkowe, cmentarze i groby twórców, festiwale, konkursy i nagrody im. autora, szlaki biograficzne

 

• turystyka fikcji literackiej, obejmująca m.in. zwiedzanie rzeczywistych i fikcyjnych miejsc akcji utworów, czytanie dzieł w plenerze, inscenizacje, spektakle

teatralne, warsztaty, letnie akademie, rodzinne parki rozrywki, wędrówki szlakami

bohaterów literackich.

 

Oczywiście, podział ten jest trochę sztuczny, gdyż w rzeczywistości formy te są

nierozłączne, wzajemnie się przeplatają i uzupełniają. Nie można oddzielić życia

pisarza od charakteru twórczości i losów bohaterów jego utworów. Z reguły fikcja literacka jest w jakiś, choćby i zakamuflowany, sposób inspirowana biografią autora. Swoistym uzupełnieniem dwóch wymienionych form podróżowania z inspiracji literackich jest jeszcze odwiedzanie różnego rodzaju miejsc, obiektów i ekspozycji obrazujących historię i rozwój piśmiennictwa (w tym zwłaszcza sztuki drukarskiej), a także historyczne i współczesne technologie produkcji i wykorzystania papieru.

W tym 3przypadku możemy więc mówić o pewnej odmianie turystyki przemysłowej

 

(zabytków techniki).