TURYSTYKA KULTUROWA W HISZPANII I PORTUGALII
- Szczegóły
- Kategoria: Turystyka kulturowa w wybranych państwach
- Opublikowano: wtorek, 09, czerwiec 2015 13:53
- Super User
Jak wszyscy wiemy Półwysep Iberyjski to raj dla plażowiczów i mekka dla turystów odpoczywających w myśl zasady „3 x S”: sea (morze), sun (słońce), sand (piasek). Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, że Hiszpania i Portugalia to także raj dla turystów kulturowych, dla których liczy się przede wszystkim reguła „3 x E”: entertainment (rozrywka), excitement (ekscytacja), education (nauka, poznanie). Hiszpania i Portugalia są jednymi z najpopularniejszych destynacji turystycznych w Europie i na świecie. Hiszpanię każdego roku odwiedza około 60-70 milionów turystów. Magnesem ich przyciągającym są z jednej strony klimat i liczne plaże, z drugiej historyczne dziedzictwo tego kraju. Portugalia również przyciąga turystów bogatą spuścizną historyczną, a także egzotyczną dla przybyszów z głębi kontynentu atmosferą kultury śródziemnomorskiej. To wszystko czyni z Półwyspu Iberyjskiego jeden z najatrakcyjniejszych pod względem kulturowym regionów świata. Warto dodać, że turystyka w ogóle jest na Półwyspie zjawiskiem stosunkowo młodym. Powodem tego jest fakt, iż Hiszpania do końca lat 1950. była państwem znajdującym się w izolacji i za sprawą dyktatury gen. Franco zamkniętym dla cudzoziemców. Dopiero z początkiem lat 1960. otwarto granice Hiszpanii i dopiero wtedy mogła rozwinąć się turystyka, która podniosła kraj z problemów gospodarczych i dziś jest jedną z podstawowych gałęzi gospodarki. W bardzo krótkim czasie Hiszpania przekształciła się w turystyczny raj dla Europejczyków [Uriz, Harling 1996]. Portugalia za sprawą faszystowskich rządów Salazara była w podobnej sytuacji co Hiszpania. Dziś jednak coraz bardziej otwiera się na turystykę (jej zasoby przyrodnicze i kulturowe są ogromne), więc ma ona szansę być osią nie tylko turystyki ,,lędźwiowej”. Należy docenić fakt, że mimo iż kraje te były przez lata organizatorami turystyki masowej, to jednak udało się im stać także jednymi z prekursorów turystyki alternatywnejkulturowej, do których jej form zaliczamy m.in.: turystykę chronionego dziedzictwa; turystykę muzealną/muzealniczą; turystykę kulturową do miast/miejską turystykę kulturową; turystykę etniczną/etnoturystykę; turystykę biograficzną; turystykę literacką; turystykę historyczną; turystykę kulinarną i winiarską/enoturystykę; turystykę regionalną i lokalną do wsi oraz małych miast; turystykę pielgrzymkową/pątniczą oraz religijną; turystykę imprez i wydarzeń kulturalnych/turystykę eventową oraz turystykę historyzującą/ożywionej historii. Trzy ostatnie wymienione formy składają się na turystykę świąteczną, która jest ważną 4 Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 9/2009 (Wrzesień 2009) składową turystyki na Półwyspie: dzieje się tak dlatego, ponieważ forma zabawy i obchodzenia świąt w Hiszpanii i Portugalii jest ewenementem na skalę światową. Form turystyki kulturowej istnieje oczywiście o wiele więcej, a zjawisko turystyki kulturowej na Półwyspie Iberyjskim jest tematem na tyle obszernym, że trudno przedstawić go w jednym artykule. Poniżej zostały więc omówione najważniejsze z form i potencjał krajów Półwyspu Iberyjskiego wykorzystywany w ich rozwoju. Turystyka chronionego dziedzictwa Turystyka chronionego dziedzictwa jest formą specjalistyczną turystyki kulturowej związanej z dziedzictwem kulturowym i wśród form turystyki kulturowej zajmuje szczególne miejsce. Dziedzictwo kulturowe najpowszechniej określane jest jako ogół dorobku społeczeństw (narodów i środowisk) w zakresie nauki, sztuki, architektury, oświaty, techniki, wytworzonego w trakcie jego historycznego rozwoju i przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Dziedzictwo jest tym, czym obecnie żyjemy, oraz tym, co pozostawimy i przekażemy naszym następcom [Buczkowska 2008]. Szczególną formą ochrony i pielęgnacji dziedzictwa kulturowego na świecie, która wiąże się bezpośrednio z turystyką (zwłaszcza z turystyką kulturową) jest: UNESCO, czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania/Oświaty, Nauki i Kultury. Od 1976 roku w ramach UNESCO działa Centrum Światowego Dziedzictwa, koordynujące od momentu jego powołania tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego. Lista UNESCO Hiszpanii i Portugalii jest dowodem na to, że Półwysep Iberyjski jest wymarzonym celem podróży dla turystów. Hiszpania, z liczbą 41 obiektów (w tym: 35 obiektów kulturowych i 1 mieszany: kulturowo-naturalny na części kontynentalnej), zajmuje na tej liście zaszczytne drugie miejsce – jest więc zaraz za Włochami, które posiadają 44 obiekty, w tym 42 kulturowe. Portugalia posiada takich obiektów 13 (w tym 10 kulturowych na części kontynentalnej) [www.whc.unesco.org/en/list/]. Listy obiektów wraz z datami wpisów zostały zaprezentowane poniżej. Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO w Hiszpanii (w części kontynentalnej): Katedra w Burgos (1984); Klasztor i pałac Eskurial pod Madrytem (1984); Dzieła A. Gaudiego w Barcelonie: Park Guell, Pałac Guell, Casa Mila, Casa Vicens, fasada Narodzenia Pańskiego i krypta katedry Sagrada Familia, Casa Batllo i krypta w Colonia Guell (1984, 2005), Jaskinia Altamira i paleolityczna sztuka jaskiniowa północnej Hiszpanii (1985, 2008); Zespół zabytkowy w Segowii i akwedukt (1985); Oviedo – zespół zabytkowy i kościoły z czasów królestwa Asturii (1985, 1998); Zespół zabytkowy w Santiago de Compostela (1985); Zespół zabytkowy w Avili wraz z kościołami extra-muros (1985); Architektura w stylu mudejar w Aragonii (1986, 2001); Zespół zabytkowy w Toledo (1986); Zespół zabytkowy w Caceres (1986); Zespół zabytkowy w Salamance (1988); Opactwo w Poblet (1991); Zespół archeologiczny w Meridzie (1993); Królewski klasztor Santa Maria de Guadalupe (1993); Droga pielgrzymkowa do Santiago de Compostela (1993); Zabytkowe miasto warowne Cuenca (1996); Giełda Jedwabiu (Lonja de la Seda) w Walencji (1996); Kopalnie złota Las Medulas (1997); Pałac Muzyki Katalońskiej (Palau de la Musica Catalana) i szpital św. Pawła (Sant Pau) w Barcelonie (1997); Klasztory Yuso i Suso w San Millan de la Cogolla (1997); Sztuka naskalna basenu Morza Śródziemnego na Półwyspie Iberyjskim (1998); Uniwersytet i dzielnica zabytkowa w Alcala de Henares (1998); Stanowisko archeologiczne Atapuerca (2000); Zespół katalońskich kościołów romańskich w Vall de Boi (2000); Zespół archeologiczny Tarraco (2000); Gaj palmowy w Elx (2000); Rzymskie mury obronne w Lugo (2000); Krajobraz kulturowy Aranjuezu (2000); Renesansowe zespoły zabytkowe Ubeda i Baeza (2003); Most Biskajski (2006); Zespół zabytkowy w Kordowie (1984, 1994); Katedra, alkazar i Główne Archiwum Indii w Sewilli (1987); Alhambra, ogrody Generalife, twierdza 5 Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 9/2009 (Wrzesień 2009) Albaicin w Grenadzie (1984, 1994), Wieża Herkulesa (latarnia morska) (2009) oraz Masyw Mont-Perdu w Pirenejach (wspólnie z Francją; obiekt mieszany) (1997). Alhambra – dawna twierdza mauretańska – zasługuje na kilka słów analizy, ponieważ zabytek ten może spełniać kryteria ,,niechcianego dziedzictwa” i ,,zła kultury”, tak jak np. warszawski Pałac Kultury. Określenia tego używamy w sytuacjach, gdy dosłownie traktowany zwrot: ,,dobro kultury” nie brzmi zbyt adekwatnie, tzn. gdy mowa o pomnikach, budynkach, obozach zagłady i innych obiektach stawianych przez zaborców, okupantów czy innowierców na podbitych lub zajmowanych terenach. Alhambra to zabytek wybudowany przez wyznawców Islamu (a Hiszpania to kraj katolicki), którzy przez ponad 700 lat, aż do czasu Rekonkwisty (odbijania ziem przez Hiszpanów z rąk innowierców), okupowali Półwysep Iberyjski. W pewnym sensie nie jest to więc obiekt należący do obecnych mieszkańców tych ziem ani nie przypomina on czasów, do którego Hiszpanie z chęcią czy dumą powracają. Jednak jest to jeden z wielu obiektów, które stanowią dziedzictwo całej ludzkości i niepodważalny dowód jej historii, dlatego muszą być otaczane opieką i nie mogą ulec zniszczeniu. Poza tym w dzisiejszych czasach, kiedy Alhambra jest jednym z najwspanialszych zabytków Hiszpanii i jedną z największych atrakcji dla turystów na tych ziemiach, Hiszpanie są z niej bardzo dumni. Alhambra jest obecnie dobrem kultury ,,bardzo chcianym” – w roku 2007 Alhambra pretendowała do znalezienia się na liście ,,nowych siedmiu cudów świata”. Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO w Portugalii (w części kontynentalnej): Klasztor dos Jeronimos i wieża Belem w Lizbonie (1983); Klasztor w Batalha (1983); Klasztor Zakonu Chrystusa w Tomarze (1983); Historyczne centrum Evory (1986); Opactwo Cystersów w Alcobaca (1989); Krajobraz kulturowy w Sintrze (1995); Historyczne centrum Porto (1996), Prehistoryczna sztuka naskalna w dolinie Coa (1998); Alto Douro – region winny górnego Duero (2001); Historyczne centrum Guimaraes (2001). Również w ramach cyklu UNESCO pt. ,,Szlaki”, organizacja podjęła współpracę w tematach związanych z Półwyspem Iberyjskim: były to ,,Szlaki al-Andalus” oraz ,,Program Śródziemnomorski”. Z kolei do Wielkich Kulturowych Szlaków Rady Europy na terenie Hiszpanii należą: Szlaki św. Jakuba do Santiago de Compostela, Szlak Dziedzictwo Andaluzji i Szlak Języka Kastylijskiego i Jego Ekspansji w Basenie Morza Śródziemnego. Do Kulturowych Szlaków Rady Europy należą zaś: Szlak Don Kichota i Szlak Żelazny w Pirenejach. Miasta Półwyspu często także mogły poszczycić się tytułem Europejskich Stolic (Miast) Kultury. Do byłych Europejskich Stolic Kultury na terenie Hiszpanii należą: Madryt (1992), Santiago de Compostela (2000) i Salamanka (2002). W Portugalii tytuł ten zdobyły: Lizbona (1994) i Porto (2001). W roku 2012 Europejską Stolicą Kultury będzie Guimaraes (Portugalia), a w roku 2016 jedno miasto hiszpańskie [Buczkowska 2008]. Z turystyką chronionego dziedzictwa wiąże się także między innymi tanatoturystyka (z gr. thanatos – śmierć), która polega na odwiedzaniu miejsc związanych z różnymi aspektami śmierci. Przykładowo, takim miejscem w Hiszpanii jest chociażby katedra w Sewilli z grobem Krzysztofa Kolumba czy mauzoleum Eskurial pod Madrytem, gdzie spoczywają niemal wszyscy władcy Hiszpanii.